W jakiś czas po wojnie odbywała się w Londynie uroczysta akademia polityczna. Jeden z prelegentów odczytał mowę Becka z 5 maja 1939, która była odprawą daną Hitlerowi i która przesądziła ostatecznie o tym iż Hitler napadł na Polskę. Mowa ta kończyła się wyrazem: „honor”. I…
„Ketman”
„Manchester Guardian” z 16 maja b.r. przynosi korespondencję własną z Paryża „Poland’s Suppression of the Spirit. Ex-Communist’s Warning to the West”, która stanowi sprawozdanie z konferencji prasowej, jaką zorganizowano w Paryżu Czesławowi Miłoszowi po jego zerwaniu z régimem warszawskim. Wypowiedź poety polskiego, cytowana przez dziennikarza…
Nasz stosunek do Sienkiewicza (1)
ANKIETA „WIADOMOŚCI” Od ogłoszenia „Ogniem i mieczem” Sienkiewicz jest najpopularniejszym powieściopisarzem polskim. Był też chyba najbardziej kontrowersyjnym pisarzem polskim, uwielbianym bez zastrzeżeń przez jednych, gwałtownie atakowanym przez innych, w szczególności przez przedstawicieli lewicy. Tak było nie tylko za jego życia, ale i później, żeby przypomnieć…
Anglowie
Do rzadkości bibliograficznych należy wspaniale wydane dzieło ostatniego prymasa-interrexa polskiego Władysława Łubieńskiego p.t. „Świat we wszystkich swoich częściach większych i mniejszych” (Wrocław 1740). Zawiera ono opis krajów świata, w oparciu na autorach obcych i polskich, skreślony żywo i barwnie. Była to pierwsza w języku polskim…
Nad bzdurą bez zmian
Sami nie wiemy, gdzie mieszkamy. W „Anglii okupowanej” – twierdzi Antoni Słonimski w artykule pod tym tytułem, umieszczonym w „Trybunie Ludu” z 9 października b.r. „Parę dni przed wyjazdem z Anglii – odmalowuje Słonimski z goya’owską pasją rabunek wyspy przez okupantów amerykańskich – pojechaliśmy nad…
Bronię Polaków przed Polską
Do redaktora „Wiadomości” W artykule p.t. „Dlaczego nasza emigracja nie wydaje wielkiej literatury” („Wiadomości”, nr 275) p. W. A. Zbyszewski poświęcił kilka uwag memu „Trans-Atlantykowi”, którego fragmenty ogłosiła „Kultura”. Twierdzi on że treścią tego fragmentu jest „dezercja” Gombrowicza w Buenos Aires w r. 1939, że…
„Z czego żył Wolter?”
Pod tym tytułem Jacques Donvez wydał pasjonującą, choć niewielką rozmiarami książkę. Wynika z niej że gdy Wolter umierał w r. 1778, jego roczne dochody wynosiły bagatelną sumę 262.000 liwrów, co jest równe 40-50 milionom obecnych franków francuskich. To fantastyczne bogactwo tylko w znikomym stopniu zawdzięczał…
Dokumenty klęski
Wielką zasługą Instytutu Historycznego im. gen. Sikorskiego w Londynie jest wydanie zbioru dokumentów dotyczących stosunków polsko-sowieckich w latach 1939-1943*). Wiele z nich ogłoszono po raz pierwszy. Ale choć teraz dopiero znalazły się w pełnym świetle dziennym, były w znacznej mierze znane w ściślejszych kołach politycznych.…
Uczmy się od Anglików
Czy warto, choćby w formie najbardziej teoretycznej, zajmować się naszą polityką emigracyjną? Zależy to od tego, jak oceniamy szanse powrotu emigracji do Polski i odegrania w tej Trzeciej Polsce roli. Tak już jest na świecie: tylko powodzenie, tylko wygrana nadają retrospektywne znaczenie działaniu, sporom, rywalizacjom.…
Dwa meldunki gen. Pattona
W szwedzkim piśmie wojskowym «Sveagardesbladet» piszą, że znany z ostatniej wojny światowej popularny generał Patton, gorący i praktykujący katolik, ale cokolwiek po amerykańsku obcesowy w stosunkach z Bogiem, tak się modlił w w grudniu 1944: «Panie Boże! Tu mówi Patton. W ciągu ostatnich dwóch tygodni…
Siedmiu sprawiedliwych
Niemcy wynaleźli nowy sposób wybielania własnej przeszłości: robią dobrą minę do złej gry i udają niewiniątka. Obozy koncentracyjne? Było kilka, ale miały charakter przymusowych uzdrowisk. Palenie ludzi? Oszczerstwo propagandy bolszewickiej. Terror w krajach okupowanych? Dużo przesady, a trochę surowych praw wojny. Masowe egzekucje ludności cywilnej?…
Tajemnice „Rejtana”
W przedmowie swojej Branicki opowiada o „zabawnej przygodzie” związanej z „Rejtanem” Matejki: „Przed wielu laty, roku nie pamiętam, panna Konstancja Wyleżyńska [według: informacji Edwarda Raczyńskiego, nauczycielka u Branickich w Wilanowie] zaapelowała do niego by nie dopuścił do zamierzonego przez Matejkę wysłania obrazu na wystawę powszechną…
Pétain
Rzadko kiedy można być tak głęboko przekonanym, że historia zmieni wyroki współczesnych, jak w wypadku Pétaina. Już nawet jego antagonista, gen. de Gaulle, który wszak ponosi odpowiedzialność za inscenizowanie niecnego procesu Pétaina, wygłosił, publiczny apel, by pozwolono Pétainowi zakończyć życie „dans Ia dignité”. Drobne frymarki…
Jak to było pod Arnhem
Do redaktora „Wiadomości” Scrutator w swoim sprawozdaniu z książki gen. Urquharta „Arnhem” („Wiadomości”, nr 641) podał wiernie kilka jej ustępów dotyczących mojej osoby i dowodzonej przeze mnie w tej bitwie 1-ej samodzielnej polskiej brygady spadochronowej. Pragnę wszakże tą drogą poinformować czytelników „Wiadomości”, że nie wszystkie…
Casus Paweł Jasienica
W pewnym znakomitym tygodniku emigracyjnym – niech czytelnik zgadnie w którym – skreślono z mego artykułu zdanie że zmarły niedawno w Warszawie Paweł Jasienica miał „elastyczne pióro…”. Z osobistego względu nie czuję się dotknięty tym skreśleniem, gdyż dotyczyło akurat fragmentu podrzędnego. Z polityczno-ideowego względu natomiast,…
Atrakcyjność kultury polskiej*
Leon Sapieha pisze w swoich wspomnieniach że w r. 1831 dużo młodych ludzi uciekało z Galicji do wojska polskiego. Gniewało to lwowskiego radcę gubernialnego Reitzenheima, Niemca, zajadłego wroga Polaków. Ułożył więc projekt prawa, które rodziców czyniło odpowiedzialnymi za udział synów w powstaniu i przewidywało wysokie…
Morderstwo nad rzeką Waką
Nazywał się: Antoni Bołtuszko, co oczywiście wskazywało na pochodzenie starochłopskie, gazie indziej powiedziano by może: gminne. Czy żona jego, Akwilina, była ładna?… Baby z sąsiedztwa zwykłe były mówić: «Ot, taka tam i ładność! Czarniawa ona, ale żesz słaaaba… Krowa podoić i to zadyszy sie». Natomiast…
Żeromski (cz. 2)
BANKIET POD BACHUSEM
Byłem pierwszym poetą mego pokolenia, który poznał żywego Żeromskiego, mówię: „żywego” chcąc tym podkreślić cudowność owego wypadku, o którym nikt z nas wtedy nie marzył, że może mu się przydarzyć, a który nastąpił jesienią 1919 – u legendarnego Karpowicza w Zakopanem. Nie pamiętam juz tego…
Historia to rzecz zagmatwana
O Konopczyńskim mawiano, że więcej książek w życiu napisał niż przeciętny Polak przeczytał. Książki historyczne – dziwna rzecz – mają bardzo krótki żywot. Po 30-50 latach są już przestarzałe. Lelewel interesuje dziś jako postać historyczna, ale jako historyka nie traktuje się go poważnie. Szajnochę, Kubalę,…
Żeromski (cz. 1)
W ORŁOWIE
Kiedym namyślał się, gdy mi przyszło porządkować w pamięci moje wspomnienia o Stefanie Żeromskim, od którego z nich zacząć aby ukazał się on nam zarazem najbardziej żywy i najpodobniejszy do tego swego obrazu, który wzbudza w nas piękno jego dzieła – przypomniało mi się pewne…
O von Mansteinie i odwadze cywilnej
Do redaktora „Wiadomości” Swojego czasu napisałem artykuł p.t „Rozdzieranie szat” („Wiadomości”, nr 175) zdając sobie sprawę, że treść jego kolidować będzie z nastrojami środowiska, które dziś spełnia zastępczo funkcję polskiej opinii publicznej. Dopiero jednak przeczytawszy to co w nr. 189 p.t „Hobby p. Studnickiego” napisał…
O królach Polski
W czasie wojny, w jakiejś dziurze włoskiej – bodaj Lanciano – zajęliśmy kwaterę w domu tamtejszej rodziny arystokratycznej, która uciekła z Niemcami. Okoliczni chłopi, korzystając z nieobecności właścicieli, zrabowali dom, plądrując między innymi bibliotekę. Ofiarą padły oczywiście tomy, oprawne w skórę i pergamin, które starannie…
„Sonderaktion Krakau 6.XI.1939”
Wywiezienie profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego – NIEMIECKI PUNKT WIDZENIA W SPRAWIE NAUKI I SZKÓŁ AKADEMICKICH W POLSCE Dzień 6 listopada 1939, w którym Gestapo aresztowało profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, miał być wstępem do zlikwidowania nauki polskiej i do całkowitej zagłady inteligencji polskiej. Zamach ten przygotował okupant z…
Wódka w państwie robotniczym
Charles W. Thayer („Reporter” z 15 maja b.r.) pisze o fali alkoholizmu która zalewa Rosję i jej satelitów. W Czechosłowacji spożycie alkoholu wzrosło o 25% w ciągu pięciu lat, w Polsce o 40% w ciągu jednego roku. Sam Chruszczew uderzył na alarm, przestrzegając przed pijaństwem…
Wojciechowski
W związku ze śmiercią byłego Prezydenta Rzeczypospolitej Stanisława Wojciechowskiego, człowieka uczciwego, zacnego, prawego, sumiennego, pracowitego, ideowego i patriotycznego, przeczytałem jego „Wspomnienia”. Jakże sowicie byłem wynagrodzony za ten akt obywatelskiego pietyzmu! Od razu na drugiej stronie spotkałem się ze scenką rodzajową, która mnie zachwyciła. Prezydent Wojciechowski…
