Do rzadkości bibliograficznych należy wspaniale wydane dzieło ostatniego prymasa-interrexa polskiego Władysława Łubieńskiego p.t. „Świat we wszystkich swoich częściach większych i mniejszych” (Wrocław 1740). Zawiera ono opis krajów świata, w oparciu na autorach obcych i polskich, skreślony żywo i barwnie. Była to pierwsza w języku polskim…
Tajemnice „Rejtana”
W przedmowie swojej Branicki opowiada o „zabawnej przygodzie” związanej z „Rejtanem” Matejki: „Przed wielu laty, roku nie pamiętam, panna Konstancja Wyleżyńska [według: informacji Edwarda Raczyńskiego, nauczycielka u Branickich w Wilanowie] zaapelowała do niego by nie dopuścił do zamierzonego przez Matejkę wysłania obrazu na wystawę powszechną…
Atrakcyjność kultury polskiej*
Leon Sapieha pisze w swoich wspomnieniach że w r. 1831 dużo młodych ludzi uciekało z Galicji do wojska polskiego. Gniewało to lwowskiego radcę gubernialnego Reitzenheima, Niemca, zajadłego wroga Polaków. Ułożył więc projekt prawa, które rodziców czyniło odpowiedzialnymi za udział synów w powstaniu i przewidywało wysokie…
„Potiomkinowskie wioski” sowieckiej akademii nauk*
Trzej uczeni angielscy, na znak protestu przeciwko traktowaniu nauki w Rosji dzisiejszej, wystąpili z sowieckiej akademii nauk. W odpowiedzi, akademia czym prędzej się zebrała i ogłosiła że uczonych sama ze swego grona usuwa. Rzecz prosta, społeczeństwo rosyjskie dowie się, że faszystowscy uczeni zachodnioeuropejscy stali się…
Słuszna decyzja rządu polskiego w sprawie Katynia*
Rząd polski, który w r. 1943, po rewelacjach niemieckich w sprawie morderstw katyńskich, zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z prośbą o wyświetlenie okoliczności zbrodni, postąpił słusznie i mądrze. Jeśli chodzi o stronę moralną, żaden rząd na świecie nie mógł przejść do porządku nad odkryciem,…
Obiit poeta
Od czasu powrotu do Polski „ludowej” „obiit” poeta Julian Tuwim, „natus est” płaski i płaszczący się pochlebca i przypochlebca, rządowy sykofant i nadworny beniaminek. Toteż zgon Stalina uczcił Tuwim nie wierszem, ale prozą p.t. „Potęga, której nic nie złamie” w tygodniku „Przekrój”. „Wielka jest nasza…
Hiszpania generała Franco
Ukazała się p.t. „The Yoke and The Arrows (Jarzmo i strzały)” (Londyn, Heinemann, 1958) doskonale napisana książka Herberta L. Matthews który w czasie wojny domowej był korespondentem „New York Times”a w Hiszpanii. Franco nie jest popularny w Hiszpanii w sensie w jakim byli popularni w…
Obozowa piłka nożna*
Jedną z osobliwości niemieckich obozów koncentracyjnych były „rozrywki” w postaci np. zawodów sportowych. W meczach piłki nożnej znajdowały ujście antagonizmy narodowościowe, które w ten sposób mogły się wypowiadać. W wydanej niedawno w Anglii p.t. „Day After Day” książce Odda Nansena, syna znakomitego podróżnika, który spędził…
Upaństwawianie w Polsce przedwojennej
Przedwojenna Polska, piętnowana jako „reakcyjna”, w gruncie rzeczy powinna była być wychwalana przez tych wszystkich, dla których, jak dla labourzystów angielskich, socjalizm sprowadza się do upaństwawiania bez względu na to jak upaństwawianie odbija się na poziomie życia robotnika. Świeżo Igael Gluckstein w doskonałej książce „Stalin…
„Potiomkinowskie wioski” literatury*
Trzej uczeni angielscy, na znak protestu przeciwko traktowaniu nauki w Rosji dzisiejszej, wystąpili z sowieckiej akademii nauk. W odpowiedzi, akademia czym prędzej się zebrała i ogłosiła że uczonych sama ze swego grona usuwa. Rzecz prosta, społeczeństwo rosyjskie dowie, się, że faszystowscy uczeni zachodnioeuropejscy stali się…
Warszawski „zamtuz łaziebny”
W swoich wrażeniach z pobytu w Warszawie w r. 1793, Friedrich Schulz (por. „Wiadomości”, nr 372) poświęca nieco miejsca „stosunkom z kobietami i dziewczętami płochego życia, których nigdzie może nie ma tyle co w Warszawie” (cytujemy według przekładu J. I. Kraszewskiego). Pod tym względem Warszawa…
Wanda
Ferenc Molnar pisze we wspomnieniach o swojej wiernej sekretarce Wandzie Bartha (por. „Puszkę” w nr. 293 „Wiadomości”) że urodziła się ona w małym miasteczku węgierskim, że matka jej była Rosjanką i że imię Wanda otrzymała na pamiątkę legendarnej bohaterskiej polskiej Wandy. Warto w związku z…
Delikatny feldmarszałek
Paskiewicz w dziejach Polski niewolnej zajmuje miejsce zaraz po Murawjewie-wieszatielu i Suworowie, ale jeśli wierzyć autorowi zajmujących „Wspomnień mojej młodości” (Lwów 1895), Henrykowi Olechnowiczowi Steckiemu, zdobywał się on czasami na niezwykłą delikatność uczuć. „Bardzo miła, choć nieładna, – pisze Stecki, – i wielce przez towarzystwo…
Czy premier Izraela Chaim Weizmann był antysemitą?*
Przed pierwszą wojną do Królestwa Kongresowego zaczęli w wielkiej ilości napływać usuwani przez rząd rosyjski poza t.zw. „granicę osiedlenia (czierta osiedłosti)” Żydzi rosyjscy, czyli t.zw. popularnie „litwacy”. Żydzi ci już samym faktem imigracji do i tak przeludnionego Królestwa przyczyniali się do wzrostu nastrojów antysemickich, które…
Syfiliada
Wspomniany w „Dziwach i dziwadłach” („Wiadomości”, nr 393) poemat Girolama Fracastora „Syphilis sive Morbus gallicus” jest wybitnym dziełem lekarza-poety o chorobie, która – według J. J. Abrahama – zaczęła grasować w Europie od czasu podboju Neapolu w r. 1495 przez wojska Karola VIII. (Miechowita podaje…
Megalomania pana Czesława*
Pan Czesław Miłosz, „ceniony polski poeta”, jak o sobie z uroczą skromnością pisze, którego „nazwisko literackie było wymawiane z szacunkiem” a „kariera literacka… zapewniona”, przez sześć lat „lojalnie” służył swojej „ludowej ojczyźnie” jako attache kulturalny przy ekspozyturach sowieckich pod polską flagą, czyli t.zw. ambasadach Rzeczypospolitej,…
„Kręcone wąsiska, wzrok dziki, suknia plugawa”…*
W zbiorach puławskich, o których była obszerniej mowa w nr. 278 „Wiadomości”, znajdował się m.in. „Medal Zasługi, srebrny, pod Waterloo dany przez rząd angielski włościaninowi polskiemu, będącemu w służbie wojskowej angielskiej, z napisem: Francis Matheo 1st Line Batt. K.G.I.”, Skąd ów Maciek Zwycięzca spod Waterloo…
Sędziowie norymberscy
Proces niemieckich zbrodniarzy wojennych w Norymberdze mógł otworzyć nową erę w stosunkach międzynarodowych gdyby nie to że wśród sędziów znaleźli się przedstawiciele państwa, które dopuściło się akurat takich zbrodni za jakie byli sądzeni Niemcy. Trybunał sądzący został w ten sposób od razu pozbawiony wszelkiego autorytetu…
„Podręcznik robienia lancą”*
W zbiorach Muzeum Brytyjskiego znajduje się ozdobnie w r. 1820 w Londynie wydana książka p. t. „Proposed Rules and Regulations for the Exercise and Manoeuvres of the Lance, Compiled entirely from the Polish System, Instituted by Marshal Prince Joseph Poniatowski and General Count Corvin Krasinski,…
„Jak naprawdę wojna się zaczęła” *)
Kpt. Liddell Hart ogłosił w „Picture Post” z 3 września b.r. artykuł „Jak naprawdę wojna się zaczęła”. Stwierdziwszy że wojna się skończyła jedynie pozornym zwycięstwem, ponieważ Wielka Brytania nie dotrzymała zobowiązań wobec Polaków, którzy walczyli po jej stronie, i stanęła w obliczu jeszcze groźniejszego niebezpieczeństwa,…
Churchill i Benesz
Po przyjeździe do Stanów Zjednoczonych Churchill wyraził nadzieję, że pokój będzie utrzymany, i strząsnął kilka tradycyjnych kropel z czary wina czy też whisky na cześć Stalina, z którym – jak powiedział – podczas wojny wspólnie załatwiano wyłaniające się trudności. Trzeba tu zauważyć że podczas wojny…
Conrad o zatonięciu „Titanic”a
„Titanic” zatonął w r. 1912 w okolicznościach, w których dyscyplina była pomieszana z mistyką i bałaganem. Dość powiedzieć że zaledwie 652 osoby znalazły się w łodziach ratunkowych, gdzie mogło się pomieścić osób 1178. Dzięki brakowi paniki zapewniono pierwszeństwo dzieciom i kobietom a o mężczyznach po…
Wysłannik angielski na sejmie elekcyjnym
Władysław Kuczyński, urzędnik archiwum państwowego (State Paper Office), przełożył na polski ciekawą relację angielską z sejmu elekcyjnego r. 1632, którą odnalazł w papierach archiwalnych. Wydało ją w r. 1854 w „Drukarni Polskiej, 5 Grove Place, Tottenham”, „Grono Historyczne Polskie w Londynie”. Relacja – w formie…
Medycyna w XVIII wieku
W książce Rosamond Bayne-Powell o życiu codziennym osiemnastowiecznego Anglika, „Housekeeping in the Eighteenth Century” (Londyn, John Murray, 1956) znajdujemy rozdział o chorobach i ich leczeniu. Leczono przeważnie wywarami najrozmaitszych rodzajów. Pito wywar ze ślimaków na gruźlicę, wywar z karaluchów na nerki, wywar z duszonej starej…
Spluwaczki
We wspomnieniach z więzień i łagrów sowieckich („White Nights”, Londyn, Macdonald, 1957) Menachema Begina, późniejszego przywódcy ruchu podziemnego w Izraelu, może najbardziej przejmujący jest rozdział p.t. „Spluwaczki”. Rozdział ten ukazuje na jakie niziny mogą się stoczyć ludzie, którzy walkę o prawa ludzi wypisali na swoich…
