Kraków 2 stycznia.
W dniu jutrzejszym święci prasa polska zaszczytny jubileusz. D. 3 stycznia b. r . upływa 250 lat od czasu pierwszego powstania pisma peryodycznego w Polsce. Powstało ono w r. 1661 — pod tyt. „Merkuryusz polski”. Redaktorem był Jan Aleksander Gorczyn, człowiek nadzwyczaj zdolny i energiczny. Pochodził ze znanej rodziny księgarskiej. Pracował z zamiłowaniem na niwie historycznej, literackiej, matematycznej itd., nadto był jednym z najzdolniejszych pracowników w dziedzinie kunsztu artystycznego.
„Merkuryusz polski“ wydany d. 3 stycznia 1661 cum privilegio w Krakowie (redakcya mieściła się na Wendecie w kamenicy Szoberowskiej przy Małym Rynku) był jednem z najpierwszych pism w Europie.
Redakcya pisma przeniesiona została 20 maja 1661 r. do Warszawy, która zaczęła być podówczas centrem umysłowego ruchu w Polsce. Mimo to musiał walczyć „Merkuryusz” z ciężkiemi kłopotami wydawniczemi, które wkrótce doprowadziły do zwinięcia pisma. Redaktor oskarżony przez wierzycieli osadzony został na pewien czas w więzieniu a wypuszczony stamtąd zmarł w ostatniej nędzy…
Gorczyn zmuszony zwinąć pismo — długo nie znajdował naśladowców.
Czas jakiś jeden z profesorów Akademii wydawał w miarę wyłaniającej się potrzeby „Awizy”, później od roku 1698 w języku łacińskim drukowano miesięcznik „Mercurius Polonicus“, a od r. 1718 w Prusiech Książęcych wydawano „Pocztę Królewiecką” (tygodnik), ale właściwie dziennikarstwo odradza się na nowo dopiero od roku 1729, kiedy znany geograf i dziennikarz Jan Naumański rozpoczął redagowanie „Kuryera Polskiego”, oddanego następnie w ręce Jezuitów i przekształcony później na „Kuryer Warszawski”.
Przełomową chwilę w dziejach prasy polskiej były dwa momenty. Pierwszy, kiedy w roku 1764 powstał w Warszawie „Monitor” ks. Bohomolca, z talentem i wiedzą redagowany, który zgrupował najświetniejsze ówczesne siły literackie, mające wpływ na samego króla Stanisława Augusta, drugi — to założenie obok powolnej „Gazety warszawskiej” Luskiny, świetnie redagowanej przez Niemcewicza, Mostowskiego i Wejsenhofa „Gazety Narodowej i Obcej”, , pisma postawionego na stopie nawskroś europejskiej. Niestety, już w roku 1792 przez marszałka Szczęsnego Potockiego „Gazeta“ na wskutek represyi zamknięta została.
Upadek państwa polskiego był zabójczym dla prasy polskiej, która długo nie mogła znaleźć kierunku wytycznego. Typ pisma zakrojonego na szeroką skalę powstał dopiero w r. 1851, odkąd Henryk hr. Rzewuski łącznie z Bartoszewiczem, Lewestanem, Nowosielskim i Szymanowskim rozpoczyna wydawnictwo świetnie redagowanego „Dziennika Warszawskiego”. „Dziennik” odrazu zdobył 2.300 prenumeratorów, co na ów czas było cyfrą niebywałą. Groźny konkurent w postaci „Dziennika Warszawskiego” ożywczo podziałał na wszystkie inne ówczesne dzienniki („Gazeta Warszawska”, „Kuryer Warszawski”, „Gazeta Codzienna”).
Dzisiejszy stan prasy polskiej
W dobie obecnej największa liczba czasopism (257, w tem 14 codziennych) przypada na Galicyę. Królestwo zajmuje drugie miejsce: 136 pism peryodycznych, w tem 16 codziennych. Poznańskie posiada 110 czasopism, w tem 20 codziennych i 37 dodatków. Polacy w Stanach Zjednoczonych mają 41 pism, w tem 7 codziennych. Wreszcie za granicą (z wyłączeniem Ameryki Północnej) ukazuje się 25 czasopism, w tem 1 codzienne.
Jubileusz prasy w Krakowie
„Dzień” warszawski wychodząc z założenia, iż rok jubileuszowy prasy polskiej nie powinien przejść bez echa, proponuje:
1) Urządzenie kongresu pisarzy polskich.
2) Urządzenie wystawy dziennikarskiej.
3) Urządzenie dorocznych kursów dziennikarzy polskich, które to kursy nazwać należy: imienia Jana Aleksandra Gorczyna.
Inicyatywę organizacyjną powierzyć należy instytucyom zawodowym, które [red: nieczytelne] wystawę urządzić powinny [red:nieczytelne] w Krakowie, jako kolebce dziennikarstwa polskiego.
Pragnąc przyczynić się do upamiętnienia jubileuszu — „Il. Kur. Codz.” zamieścimy w dniu jutrzejszym odbitkę pierwszej strony „Merkuryusza polskiego” z przed 250 lat.