Śród rozmaitych rewizyj literackich, na które teraz przyszła moda, o tyle pożyteczna, że na wiele rzeczy patrzyliśmy przez bielmo niewoli na oczach, – jest do zrobienia jedna rzecz pierwszego znaczenia: sprawa należnego w naszej literaturze miejsca dla Bolesława Prusa. Prus bowiem napozór był doceniony, ma…
Herr Baczewski aus Kaunas
Figura właściwie pół z wodewilu, a pół z Grand Guignolu, niby tylko humorystyczna, a w gruncie rzeczy bardzo szkodliwa i całkowicie dojrzała „pod topór kata”. Mowa jest o panu Horbaczewskim Albinie, lektorze czy też nawet docencie literatur słowiańskich przy uniwersytecie w stolicy Litwinów, w Kownie,…
Wszechwładza państwa
Rząd wniósł ostatnio do sejmu szereg bliźniaczo do siebie podobnych projektów ustaw, z których dwie: ustawa o ustroju szkolnym i o zgromadzeniach zostały już uchwalone w trzeciem czytaniu na komisjach, a inne, jak mała ustawa samorządowe, ustawa o ustroju adwokatury i in. czekają jeszcze na…
Konfidenci i prowokatorzy
Konfident jest to ten, kto poufnie udziela policji wiadomości. Odpowiednia władza poręcza mu tę poufność, to znaczy, że konfident nie powinien zostać przez władze wymieniony, ma on być w ukryciu, po za nawiasem sprawy. Prowokator jest ten, kto podżega do spełnienia przestępstwa, a gdy już…
Dwie wizje przyszłości (cz. 2)
Aldous Huxley czyli przerażenie człowieka
Rządzący w świecie przyszłości klerkowie, zachowali w Meksyku rezerwat, gdzie dla celów doświadczalnych hodują człowieka w stanie naturalnym, płodzonego przez ludzi, a nie przez sztuczne zapłodnienie, jak w społeczeństwie przyszłości, rozwijającego się swobodnie, nie zstandaryzowaniego. Oto jeden z „dzikich” który zna tylko jedną książkę: Szekspira,…
„Heil Hitler” w Czesko-słowackiej Republice
Sprawa zaczęła się zupełnie niewinnie. W r. 1929 przedłożono czeskiemu ministerstwu spraw wewnętrznych do zatwierdzenia statuty niemieckiego towarzystwa gimnastycznego „Volkssport”. Pozornie jednego z wielu takich niemieckich stowarzyszeń – Niemcy sudeccy rozwinęli je jeszcze bardziej, niż Niemcy Rzeszy. Zatwierdzono też statuty bez żadnych trudności. Patrzano jeszcze…
Dwie wizje przyszłości (cz. 1)
H.G. Wells czyli tyranja intelektualisty
Czasby nareszcie skończyć z tym stosunkiem do działalności pisarskiej H. G. Wellsa, jaki się zwykle w Polsce spotyka. To, co Wells pisze – nie są to bowiem powieści. Nie można, nie należy i nie powinno się o nich pisać jako o literaturze pięknej, „sub specie”…
Quo vadis Germania?
W roku 1830 Karol X, król francuski wydał swoje słynne „ordonnances”, zawieszające konstytucję; w 24 godziny potem stały barykady na ulicach Paryża, – a po upływie dwóch dni król poszedł na wygnanie, z którego już nie wrócił. W sto lat potem takie same „ordonnances” ogłosił…
Szlachta angielska
Jak wszystko w Anglji i jej ustrój szlachecki ma swoje cechy osobliwe. Pierwszy stopień drabiny hierarchicznej angielskiej tworzy dom królewski. Król w Anglji jest pierwszym wśród szlachty i arystokracji, nie zaś osobą ponad wszystkimi. Dzieje się to przede wszystkiem dzięki temu, że rodziny panujące, jak…
Fałszywa droga (cz. 2)
Taki system gospodarczy był mniej lub więcej systemem panującym przed wojną. Ograniczenia, którym podlegała wolność indywidualna w dziedzinie gospodarczej, pokrywały się prawie w zupełności z ogólnymi ograniczeniami, mającemi na celu zapewnienie ładu, porządku i bezpieczeństwa. W jednej dziedzinie była już wtedy wolność jednostki gospodarującej skrępowana…
Fałszywa droga (cz. 1)
Wolność jest największym skarbem jednostki i warunkiem jej życia. Liberalizm gospodarczy szanując tę wolność wie, że tylko przy jej utrzymaniu jednostka może dbać w pełni o siebie, a ponieważ jedynie ona sama dba o siebie najlepiej, więc celem umożliwienia maksymalnej dbałości, musi się cieszyć wolnością.…
Kultura i drogi
Otrzymujemy następujące uwagi: Kiedy w roku 1914 Niemcy forsownie szli na Paryż a armia generała Klucka już dochodziła do Chantiily, komendant Paryża generał GaIieni, w chwili genjalnej intuicji – spostrzegł słabą stronę niemieckiego frontu. Nie namyślając się ani chwili zarekwirował wszystkie samochody paryskie i w…
Prowokatorzy starych czasów
Degajew. „Prowokacja” – wynalazek rosyjski. Rozsławił ją słynny Azeff, lecz nie był on prowokatorem pierwszym. Początki prowokacji sięgają lat ośmdziesiątych ubiegłego stulecia, a „zaszczyt” wynalazku należy się podpułkownikowi Sudiejkinowi, jednemu z tuzów żandarmerji rosyjskiej. Rzecz się działa po zabójstwie Aleksandra II w czasie najostrzejszych represyj…
„Gdańsk le mort”
Gdańsk w lipcu. (Korespondencja własna). W Gdańsku pracuje właśnie specjalna komisja Ligi Narodów, mająca na celu zbadanie, czy Polska w pełni wykorzystywuje ten swój port; Koszmar Gdyni zatruwa skołatano sny senatu i VoIkstagu. A przecież… A przecież miałby rację człowiek, który stanąwszy przed ową międzynarodową…
„The big three”
Gdańsk w lipcu. (Korespondencja własna). Po sześciu dniach reportażu w Gdańsku można już mieć obraz sytuacji, i można w tym obrazie pewne rzeczy podkreślić. Takiem podkreśleniem są wywiady. Wywiady z trzema naczelnemi postaciami w Wolnem Mieście. Gdyby ktoś lat temu sto i dwa przybywał do…
Rzeczy, które się pamięta
Gdańsk w lipcu. (Korespondencja własna). I. Der Untergang des Abendlandes. Wczoraj błądząc miastem około godz. 6 popołudniu byłem świadkiem dość symptomatycznego zdarzenia: Przechodząc ulicą Altstädtischergraben, która w tem miejscu rozwidla się w niewielki targowy placyk, ujrzałem grupę ludzi słuchających jakiegoś mówcy. Stanęłem przy nich. Wcisnąwszy…
Hitlerowcy – i kureń śmierci
III Gdańsk w lipcu. Pęta się to po ulicach i skwerach, wysiaduje w szynkach nad Radunią i bliżej portu. Widać ich najwięcej po godzinie szóstej: jedni wracają z pracy, drudzy z plaży. W koszulach z bronzowej khaki, ciemniejszych bryczesach, sznurowanych butach lub owijakach, z dość…
Ulica i stary pan Mueller
II. Gdańsk, w lipcu. Rzym należy zwiedzać z Baedeckerem, Konstantynopol z zapasem bakszyszowej monety. W zaułkach portowych Szanghaju przyda się rewolwer. Gdańsk należy zwiedzać z walizką w ręku. Z walizką w ubraniu podróżnem i płaszczu (upał był szalony) rozpocząłem zaraz po przybyciu poszukiwanie jakiejś tymczasowej…
Gdańsk pierwszych wrażeń
Nasz specjalny wysłannik p. Ksawery Pruszyński udał się w tych dniach do Gdańska celem dokonania reportażu o obecnej sytuacji w Wolnem Mieście. Dajemy poniżej jego pierwszy artykuł: Pan, który w Warszawie prosił mnie po polsku o pożyczenie mu mego numeru „Vossische Zeitung”, gdyśmy minęli Tczew…
Białostockie „Szczury”
Białystok (od naszego korespondenta). Białostocki sąd okręgowy, w którego murach odbywał się ostatnio szereg nader sensacyjnych rozpraw, jak proces bandy „Czarnej Ręki”, sprawa o podpalenie składów towarowych „Warranta” i in., sądził ostatnio uczestników rozgałęzionej szajki fałszerzy banknotów polskich i amerykańskich, która pod wodzą Zelmana Jenielewa…
Dekret o zawieraniu małżeństw przez oficerów
Warszawa. – W „Dzienniku Ustaw” z dnia 7 bm. ogłoszone zostało rozporządzenie Prezydenta Rzplitej z mocą ustawy o małżeństwach oficerów. Na podstawie tego rozporządzenia oficerowie zarówno w stanie czynnym i nieczynnym, inwalidzi pozostający w zakładach utrzymywanych przez państwo, winni uzyskać zezwolenie władzy wojskowej na zawarcie…
„Wolność słowa”
Konstytucja nasza wzorem kulturalnych państw zachodnich poręcza wolność prasy, t. j. słowa drukowanego, w pierwszym rzędzie gazet. Artykuł 105 Konstytucji brzmi: „Poręcza się wolność prasy. Nie może być wprowadzona cenzura, ani system koncesyjny na wydawanie druków. Nie może być odjęty dziennikom i drukom krajowym debit…
Dobre rady Witkiewicza
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Nikotyna – Alkohol – Kokaina – Peyotl – Morfina – Eter – Appendix. Warszawa, 1932; str. 187 i 5nl. Podczas czytania tej książki proszę nie palić papierosów. Nie wypada. Czytamy bowiem rozprawę pisarza, który przedstawia się nam jako „Wielki Mistrz czasowego niepalenia”.…
Czterdzieści cztery zbrodnicze akty teroru radnego „Tasiemki” i towarzyszów
Osławiona banda terorystów z pl. Kercelego, działających pod wodzą bebeesowskiego działacza i radnego miejskiego Łukasza Siemiątkowskiego, lat 55, noszącego przezwisko „Tasiemka”, oraz jego pomocnika Leona vel Panteleona Karpińskiego, zwanego „królem” Kercelaka, stanie wreszcie w poniedziałek przed sądem okręgowym w Warszawie. Ujęty w ramy aktu oskarżenia…
Burżuazyjne szlachectwo
Co roku, w lecie, wypływa nieuchronnie na łamy dzienników kwestja matury. Dysputuje się, czy powinna być taka czy owaka, lżejsza czy cięższa, czy męczy młodzież czy nie, oblicza się procent młodocianych samobójców na tle nieszczęść maturalnych. Ale nie bardzo widzę by ktoś zastanawiał się nad…
