Zaprosił mnie na lunch jeden z szefów policji w koncesji francuskiej Szanghaju. Z rozmowy o sytuacji w Chinach i uwzględniając specjalność mego gospodarza, który dobrze znał kulisy życia w tym kraju, a mógł z tytułu swego stanowiska dostarczać pomysłów autorom sensacyjnych powieści, zeszliśmy na tematy…
Adolf Hitler, przyjaciel z lat młodości
Słów „zawsze” i „nigdy” należy używać z największą ostrożnością, ale wolno wyrazić przypuszczenie że moralne oblicze Hitlera jest dla potomnych ustalone. Nie dadzą się do niego zastosować słowa poety o Wallensteinie, którego postać wśród uwielbienia i nienawiści „chwieje się w dziejowym osądzie”. Trudno sobie wyobrazić…
Hitleryzm i faszyzm a polski ruch narodowy
Obóz Wielkiej Polski, skupiający w swych szeregach najbardziej aktywne i bojowe elementy nacjonalizmu polskiego, został zarządzeniem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych rozwiązany. Nikt się jednakowoż chyba nie łudzi, by fakt ten mógł wpłynąć w sposób decydujący na dalszy rozwój t. zw. ruchu narodowego. Nacjonalizm jest nader silnym…
Ruch faszystowski w Anglii
W nowej kwaterze „czarnych koszul” (Od londyńskiego korespondenta „Polonii”) Londyn w lutym. W pobliżu Pałacu Westminsterskiego znajduje się nowa główna kwatera „Brytyjskiej Unii Faszystów i Narodowych Socjalistów”. Podróżującego po ośrodkach przemysłowych Anglii leadera ruchu sir Oswalda Mosley’a zastępuje w głównej kwaterze, stosunkowo młody kierownik polityczny…
Niemcy w przededniu faszyzmu
Idzie tylko o to, by „wytresować” dzikiego Hitlera Kraków, 4 lutego. Parlament niemiecki zebrał się we wtorek na sesję zimową. Długą i owocną nie będzie ona w żadnym razie. Parlament ten bowiem nie jest zdolny do poytywnej pracy. Podczas swoich ostatnich podróży politycznych Brüning wywodził…
Wrocław, lipiec, 1935
Kiedy się dochodzi do Marktplatz i zza szaro nudnych murów kamienic widzi się w całej przepysznej urodzie gotyk ratusza, to wówczas nie zważając na hałas ulicy, na wycie klaksonów i rozpłakane dzwonki tramwajowe, niesposób się powstrzymać od chęci popatrzenia się nań przez chwilę. Właściwie możnaby…
Kraj najbogatszy w wolę
Mieszkanie przydzielone przez olimpijski Quatier-Amt leżało w pobliżu Bayerischer-Platz, na Schönebergu. Jeszcze w wagonie, gdy tylko pociąg minął wynurzający się z mgły czworograniastemi wieżycami Frankfurt nad Odrą, do każdego przedziału po kolei pukał dobroduszny, wąsaty pan o różowej twarzy – żywa reklama niemieckiego piwa, i…
Berlińska Olimpjada zbliska
Berlin, w sierpniu. Inaczej wygląda stadjon olimpijski z Warszawy, inaczej z Berlina. W Warszawie trzeba było opłacać wysokie koszty pobytu, kupować drogie bilety wstępu na zawody i olimpjada traciła tu cechę powszedniości, stając się jedynie świątecznem widowiskiem, dostępnem tylko dla wybranych przez los szczęśliwców. Na…
Gdzie kończy się Europa
Europa – to nietylko pojęcie geograficzne. Jak trudno byłoby w obecnej chwili dowieść tego – Europa to pojęcie, które za treść swa ma pewną ideę. Na tę treść ideową złożyły się całe stulecia – ba, nawet tysiąclecia, w czasie których narastała wysoka kultura i cywilizacja…
Polacy w Gdańsku pod rządami narodowo-socjalistycznemi
Gdańsk, w czerwcu 1939. WIOSNA 1939 R. Jesteśmy w Gdańsku, w roku Pańskim 1939, w miesiącu czerwcu. Dopiero teraz, ledwie przed tygodniem, bardzo spóźniona w tym roku wiosna, w całej krasie zawitała nad Bałtyk. Morze drzemie spokojne, senne, w oliwskim lesie kwitną jaskrawe, złociste żarnowce,…
Oto niebezpieczeństwo grożące Polsce
Dlaczego endecy odwracają uwagę od hitleryzmu? Rząd hiszpański wypędził z Madrytu ambasadę hitlerowską, wspomagającą rebeliantów. Przy tej okazji zajrzano do archiwów różnych hitlerowskich organizacyj. Znaleziony materiał przeszedł wszelkie oczekiwania. Na długo przed powstaniem Franca, hitlerowcy przygotowywali je systematycznie, popierając faszyzm hiszpański. Dokumenty pochodzące z końca…
W Niemczech po przewrocie (cz. 8)
Wyjazd z Berlina
Od specjalnego wysłannika „Wiadomości Literackich” Zbliża się chwila wyjazdu. Jeszcze jedna, ostatnia, wizyta. Spodziewam się po niej zdobycia zrozumienia dla spraw kościołów chrześcijańskich w Niemczech. Choć kroki kieruję do katolików – jednakże mam nadzieję usłyszeć trochę i o stanie protestantyzmu. Pod tak silnem ciśnieniem, jakie…
To się musi źle skończyć
Najbardziej charakterystyczną i w nowszej historji cywilizowanych narodów niespotykaną cechą systemu hitlerowskiego w Niemczech jest właściwy mu teror, nie dający się nietylko uzasadnić, ale nawet rozumnie wytłumaczyć jakiemukolwiek racjami politycznemi czy państwowemi. W Niemczech nie toczy się walka o władzę. Partje, rządzące republiką Weimarską, jak…
Komunizm w sojuszu z Hitlerem: 1939-1941
W okresie narastania fali nazistowskiej w latach 1929 – 1933 komuniści stanowili po hitlerowcach i socjalistach trzecią najsilniejszą partię polityczną w Niemczech. Gdyby złączyli swe siły z socjaldemokracją niemiecką przeciwko Hitlerowi, gdyby zastosowali już wówczas taktykę „frontu ludowego”, hitleryzm zapewne nie doszedłby do władzy i…
W Niemczech po przewrocie (cz. 7)
Wehrhaftigkeit
Od specjalnego wysłannika „Wiadomości Literackich” „Wehrhaftigkeit” – znaczy dosłownie zdolność do noszenia broni, a w znaczeniu, jakie obecnie nadają temu słowu Niemcy, znaczy – zdolność do obrony. Od czasu przewrotu hitlerowskiego jest to jedno ze słów najczęściej spotykanych w prasie. Rozciąga się ono w mojem…
W Niemczech po przewrocie (cz. 6)
Obyczaje i prawo
Od specjalnego wysłannika „Wiadomości Literackich” Powracam jeszcze do Żydów. Jestem jak endek. Nie mogę się od nich oderwać. Ale byłem w teatrze i zobaczyłem to straszliwe spustoszenie, jakie antysemityzm wyrządził na tym odcinku. Byłem też w Warszawie na międzynarodowym konkursie tańca i widziałem, że wszystko…
Dlaczego Niemcy przegrały wojnę
Zwykło się mówić, że sojusznicy wygrali wojnę. Po przeczytaniu książki kanadyjskiego oficera, mjr. Miltona Shulmana, „Defeat in the West” *), dojść trzeba do wniosku, że raczej słuszne jest powiedzenie o przegraniu wojny przez Niemców. O wyniku jej nie zdecydował geniusz wodzów sojuszniczych czy walory i…
W Niemczech po przewrocie (cz. 5)
Kwestja żydowska
Od specjalnego wysłannika „Wiadomości Literackich” Trzeba wspomnieć o pewnem posunięciu obecnego regime’u, które, choć nadzwyczaj doniosłe, ciekawe i śmiałe, – nie jest typowo rewolucyjne. Mam tu na myśli wprowadzenie w Prusach t. zw. „Anerbenrecht”. Jest to wskrzeszenie prawa istniejącego w średniowieczu, którego pewne pozostałości przetrwały…
W Niemczech po przewrocie (cz. 4)
Rewolucja
Od specjalnego wysłannika „Wiadomości Literackich” Rewolucja! Czyż naprawdę? Bezwzględnie tak. Rewolucja dokonywa się w Niemczech, i to w najczystszej formie. Nie mam pod ręką encyklopedji, ale jestem pewien, że oficjalne określenie rewolucji da się „bez reszty” zastosować do wypadków niemieckich. Pozatem nikt w Niemczech temu…
W Niemczech po przewrocie (cz. 3)
Cywile, Reichstag, książki
Od specjalnego wysłannika „Wiadomości Literackich” Czem jest odwaga cywilna? Jest to objaw indywidualności. Skoro grupa czy zbiorowość czuje jednakowo, niema już miejsca na tę cnotę. Więc i w narodzie, który, jak wykazały ostatnie wypadki, ma we krwi zmysł organizacji żołnierskiej, trudno jest odnaleźć objawy odwagi…
Powstanie warszawskie z innej strony
Nasze publicystyczno-literackie pamiętnikarstwo wojenne ma w sobie coś z opowieści Gogola „Wij”. Krąg zarysowany kredą święconą, poza który sami sobie nie pozwalamy wykroczyć. Stąd deptanie na miejscu w otoczeniu licznych „tabu”, zamykających umowne horyzonty. W takim kręgu obraca się m.in. temat powstania warszawskiego, który wciąż…
Göring poluje na rysie
Czy Polska mogła uniknąć wojny z Niemcami w r. 1939? Tak. Za jaką cenę? Za cenę zgody na wspólną wojnę Niemiec i Polski z Rosją sowiecką. Jednym z najciekawszych epizodów w historji tajnej dyplomacji europejskiej jest to cierpliwe i nie zrażające się niepowodzeniami kuszenie Polski…
„Lebensraum” raubritterów XX wieku
Władcy III Rzeszy usiłują przekonać inne narody, że Niemcom jest koniecznie potrzebny obszar życiowy, tak osławiony dziś „lebensraum”. Wołają, że bez tego obszaru życiowego naród niemiecki dusi się i nie może dalej istnieć, grożą nawet, że jeśli nie uzyskają swego lebensraumu na drodze pokojowej, to…
W Niemczech po przewrocie (cz. 2)
Naród w mundurze
Od specjalnego wysłannika „Wiadomości Literackich” Pierwszy poranek w Berlinie. Wychodzę z hotelu. Zaraz rozumiem, że wrażenia poprzedniego wieczoru niezupełnie odpowiadają rzeczywistości. Dziś widzę, że wygląd ulicy bardzo się zmienił. W dzielnicy zachodniej mniej to było znać. Lecz tu, gdzie mieszkam, w centrum (doniedawna zwanem z…
Podpalenie Reichstagu prowokacją hitlerowską
Pisma londyńskie, podając urzędową wersję niemiecką o podpaleniu Reichstagu przez komunistów, dodają do niej następującą uwagę: „Bylibyśmy zdziwieni, gdyby świat uwierzył hitlerowcom, że podpalenie Reichstagu było dziełem komunistów. Ten wypadek jest bardzo szczęśliwym losem dla hitlerowców”. Pisaliśmy wczoraj, omawiając nadzieje i widoki Hitlera, że pogłoski…
