TŁO DZIEJOWE Nim pomówimy o dziele, dotkniemy w przelocie epoki, którą to dzieło przed oczyma naszymi stawia. Była to epoka straszna, pełna klęsk i błędów, skaz i plam politycznych i moralnych, epoka wojny domowej, niewolna od hańby a dysząca okrucieństwem. Jednakże autor „Ogniem i mieczem”,…
Droga wiodła przez Narvik
Wiedziałem już, że będę pisał recenzję z książki Ksawerego Pruszyńskiego „Droga wiodła przez Narvik” *), gdy w „Wiadomościach Polskich” (nr. 60) czytałem dużą recenzję ze swojej „Historji”. I czytając tę recenzję, poprzysiągłem sobie, że nie tylko Pruszyńskiego, ale nikogo na świecie nie skrzywdzę tego rodzaju…
Obcy o Polsce
Podróż do Polski. (Reise in Polen von Alfred Döblin 1926, 366 str. S. Fischer Verlag, Berlin). Książka nie pozbawiona znaczenia dla uważnego czytelnika, aczkolwiek więcej charakterystyczna nawet, niż udokumentowana i wyargumentowana. Możnaby mniemać, że chwilami autor pisać chciał obszerny feljeton, w którym jak wiadomo pewne…
„Karierowicz” Józefa Mackiewicza
W ub.r. ukazały się w odstępie kilku miesięcy dwie powieści Józefa Mackiewicza: naprzód „Droga donikąd”1) a następnie „Karierowicz”2). Porządek napisania był jednak odwrotny, i książki zjawiły się w niewłaściwej kolejności z niewątpliwą, jak się wydaje, szkodą dla autora. Co więcej: przy uważnym czytaniu trudno oprzeć…
„KONTRA”
Jeżeli przylepianie etykietki utworowi literackiemu należy do dobrych tradycji recenzenckich, stwierdzić muszę na wstępie że zaszufladkowanie ostatniej książki Józefa Mackiewicza*) nie jest łatwe. O ileż łatwiej było pisać recenzje z dwóch jego poprzednich książek. A więc jego „Drogę donikąd” można było streścić w niewielu wierszach:…
Sąd wojenny nad wiekiem XVIII-ym
Rozpętała się w prasie burza z powodu książki Karola Zbyszewskiego „Niemcewicz od przodu i tyłu”. Inaczej być zresztą nie mogło. Książka jest – co tu dużo gadać – prowokacyjna. Tym stylem i w ten sposób nie pisuje się na ogół o historii. A już zwłaszcza…
Odpompatycznienie
Książkę Czesława Miłosza „Zniewolony umysł” *) wydała „Kultura” bardzo pięknie, powiedziałbym – luksusowo; – w zupełnie inny sposób niż są wydawane inne polskie książki emigracyjne, gdzie dobra wola wydawcy walczy z nędzą pieniężną. Prześliznąłem się po pierwszych trzech rozdziałach. Myśli moje nie zaczepiały się o…
W długich butach po błocie
JÓZEF MACKIEWICZ: Bunt rojstów. Wilno, 1938. Nakładem „Słowa”. …Cudne Polesie… nieskończone tafle wód… malownicza Wileńszczyzna… dworek z białym ganeczkiem… – znamy dobrze ten szablon reportażowy. Pojedzie sobie paniusia na kiermasz do Pińska, albo jakiś fajtaś pociągiem popularnym na dwa dni do Wilna – i cykl…
Przewodnik nieinteligentnego Anglika po świecie niewoli
Zastanawiałem się nieraz, dlaczego tak wiele książek angielskich nosi tytuł „Przewodnik inteligentnego człowieka po…” albo „Przewodnik inteligentnej kobiety po…”. W żadnym innym kraju nie było mody na tego rodzaju tytuły. Widocznie nigdzie nie widziano potrzeby wmawiania czytelnikowi że jeśli jest człowiekiem inteligentnym, powinien daną książkę…
Ku czemu Polska idzie…
Ewolucja, którą przechodzimy, zasługuje na to aby ją śledzić z całą bacznością. „Okupacja” kraju, o której niedawno mówiłem 1), postępuje. Dzieje się to zwłaszcza dzięki osobliwej konfiguracji frontów politycznych. Jeżeli Sienkiewicz w „Potopie” porównał Rzeczpospolitą do postawu czerwonego sukna, które sobie wydzierają królewięta, to dziś…
Rzecz o kampanji wrześniowej
Jeżeli kiedykolwiek w przyszłości znajdzie się w Polsce genjalny, na miarę Piłsudskiego zakrojony psychoanalityk, który zajmie się zgłębianiem istoty psychiki naszego narodu, jeżeli poradzi sobie z tą przedziwną mieszaniną zagrożeń, sprzeczności, kompleksów i wynikających z nich tendencyj oportunizmu, chwiejności i małoduszności – nie będzie on…
Świnie w polityce
Moralność polityczną komunistów, ich okrucieństwo i cynizm, poznał Orwell na własnej skórze w Hiszpanii. Podobnie jak Malraux, Hemmingway i tylu innych pisarzy, brał udział w hiszpańskiej wojnie domowej. Ponieważ walczył w szeregach milicji katalońskiej, organizacji politycznej zwalczanej przez komunistów, popadł w tarapaty, – opisuje je…
„Moralnie obojętne”…
Kiedy w nr. 423 „Wiadomości Literackich” ogłosiłem wyciąg ze słynnego już dziełka O. Pirożyńskiego „Co czytać?” , sporo osób było zdania, że przecenia się znaczenie tej publikacji. Ot, – mówiono, – ekstrawagancje nieszkodliwego dziwaka, bez znaczenia. Wyznaję, że i ja sądziłem mniej więcej tak samo;…
Film Chaplina „Wielki Dyktator”
Ostatnie dzieło Chaplina uległo zniszczeniu wojennemu. Jest to film zbombardowany. Wojna zdeformowała ten utwór, zrodzony i rozpoczęty jeszcze w czasach pokojowych. Publiczność londyńska błazenadę wielkiego artysty śledzi z pewnego rodzaju zażenowaniem. Każdy wyczuwa, że jest tu jakaś pomyłka, jakiś nietakt paraliżujący wesołość, i mimo świetnych…
