Podróż do Polski. (Reise in Polen von Alfred Döblin 1926, 366 str. S. Fischer Verlag, Berlin). Książka nie pozbawiona znaczenia dla uważnego czytelnika, aczkolwiek więcej charakterystyczna nawet, niż udokumentowana i wyargumentowana. Możnaby mniemać, że chwilami autor pisać chciał obszerny feljeton, w którym jak wiadomo pewne…
Etatyzacja sumień
Etatyzacja życia gospodarczego prowadzi do coraz dalej idącego zacieśniania swobody jednostki w rozporządzaniu się swoim majątkiem. Jest ona podrywaniem podstawy naszej cywilizacji: prawa własności. Coraz lepiej uświadamia sobie społeczeństwo polskie zgubne skutki etatyzmu na tym polu. Prócz kilku zaślepieńców, prócz takich ideologów socjalizmu jak pan…
Dmowski z wosku
Świetny publicysta p. Ksawery Pruszyński naszkicował w nr. 796 „Wiadomości Literackich” sylwetkę Romana Dmowskiego, opierając się na danych z jego biografji i twórczości1). Postać Dmowskiego, którą w ten sposób odtworzył, przypomina figury z panopticum albo portrety pośmiertne. Oparte są one na dokumentach autentycznych, na fotografjach…
Dowcipny jezuita
Miałem stryja Cyprjana Ułaszyna, marszałka szlachty powiatu lipowieckiego na Ukrainie (w epoce uwłaszczenia włościan – siódmy dziesiątek lat ub. w.), który będąc bardzo „pobożny” a więc i zabobonny, unikał wyrazów śmierć, umrzeć. Nigdy więc nie wyrażał się w rozmowie o czyjejś śmierci, że umarł; jeśli…
Roman Dmowski
Urodził się nie w Warszawie, jak pisały bezmyślne nekrologi, ale na Kamionku. Jest to różnica, i różnica bardzo wielka, wprost olbrzymia, a to że ktoś nie jest w stanie dostrzec jej znaczenia, nic nas w tej chwili nie obchodzi. W Warszawie, tej prawdziwej Warszawie klasycystycznych…
Skrzydlaty złoczyńca
Tuwim wydał orędzie do młodzieży zlotowej. Ukazało się w „Trybunie Ludu” z 20 lipca b.r., przedrukowały je inne pisma. Oto fragmenty tej dydaktyczno-poetyckiej prozy: „Ciągle i ciągle – a zawsze z radosnym wzruszeniem – wracam do tej myśli: jacy my młodzi jesteśmy! My wszyscy: Polska…
Oliver Cromwell – dyktator nowożytnej Anglii
Utarło się na ogół, iż wielkie postacie historii traktujemy jako pewne nienaruszalne pomniki, raz na zawsze zakrzepłe kulty, które dopiero w naszych, „bezbożnych” czasach starają się niektórzy badacze obalać. W istocie jednak sprawa nie przedstawia się tak uproszczona, a kult dla postaci przeszłości nie od…
„Sekretna broń” Hitlera
W ostatnich czasach mówi się wiele o „sekretnej broni”, którą ponoć Hitler trzyma w zanadrzu. Domysły idą w kierunku znanych już wynalazków z dziedziny mechaniki i chemji. Można również pójść innemi drogami, opierając się na mniej lub więcej znanych proroctwach o obecnej wojnie. Nie wyłączając…
Po egzekucji hr. Ciano
Błazen czy bohater?
Zaprosił mnie na lunch jeden z szefów policji w koncesji francuskiej Szanghaju. Z rozmowy o sytuacji w Chinach i uwzględniając specjalność mego gospodarza, który dobrze znał kulisy życia w tym kraju, a mógł z tytułu swego stanowiska dostarczać pomysłów autorom sensacyjnych powieści, zeszliśmy na tematy…
Nauka a polityka
Biorącemu udział w życiu społecznem czy politycznem chodzi o osiągnięcie pewnego, szczególnego, praktycznego celu w tym niedługim i nieobszernym wycinku życia zbiorowego, jaki musi się zmieścić w danej kadencji sejmowej, w akcji pewnej organizacji, w zabiegach pewnej grupy działaczy, obliczonych na pewien czas. Wszelka czynność…
Rittmeister Manfred Freiherr von Richthofen
Dnia 21 kwietnia r.b. obchodziły Niemcy piętnastą rocznicę śmierci największego swego lotnika. Dnia 21 kwietnia 1918 r. Rittmeister Manfred Freiherr von Richthofen nie powrócił z bojowej wyprawy ponad linje nieprzyjacielskie. Mijały na lotnisku wojenem godziny oczekiwania, jak zazwyczaj, godziny niepewnego jutra, te same, co dnia…
Marx o Polsce
Wygląda to dziwacznie – ale do Marxa można zastosować bez większego błędu określenie – pisarz nieznany. Napisał Marx wiele prac, które są przełożone na wszystkie języki i wciąż na nowo wydawane. Ale napisał także mnóstwo artykułów, porozsypywanych po pismach europejskich i amerykańskich w sprawach bieżących,…
Natchnienie w archiwum
Ceniony przez swe ciocie poeta Stanisław Ryszard Dobrowolski napisał ostatnio 12 pieśni o Janosiku i robi z tej okazji wielkie zamieszanie. W artykułach i na odczytach ciągle podkreśla, że Tetmajer i Kasprowicz wprawdzie też pisali o Janosiku, ale jako stare, niechlujne nieuki – same bzdury.…
Lwowskie dzieci (cz. 2)
Swawolny Adaś
Odwiedziłem kapitana w szpitalu. Otworzywszy drzwi od jego pokoju, pomyślałem ze się pomyliłem. Na łóżku leżał ktoś do niego niepodobny, ale to był on! Kapitan zgolił wąsy i brodę! Usiadłem przy jego łóżku, zaambarasowany jak nigdy w życiu. Jakże tu rozmawiać jak ze znajomym z…
Podróż społeczna po Polsce
Konrad Wrzos. Oko w oko z kryzysem. Repartaż z podróży po Polsce. Fotomontaż okładki art. mal. Jerzego Zaruby. Warszawa, F. Hoesick, 1933; str. 378 i 6nl. Jesteśmy w pełni sezonu turystycznego; poznajemy Polskę od Tatr po Hel; od jeziora Żarnowskiego do Trockiego, wędrując autem, kajakiem,…
(Z cyklu: Widły Sanu i Wisły)
Miasto Spytka Ligenzy
Rzeszów jest podobny do Łańcuta, Łańcut do Jarosławia, a Jarosław do Tarnowa i Przemyśla. Wszystkie leżą na pierwszych falach Podgórza, tuż przy torze kolejowym. Podwójna linia szyn ostro przecina krajobraz: na północ ciągną się już nadwiślańskie płaszczyzny, na których jesienią zbierają się bociany, zanim postanowią…
Szlachta angielska
Jak wszystko w Anglji i jej ustrój szlachecki ma swoje cechy osobliwe. Pierwszy stopień drabiny hierarchicznej angielskiej tworzy dom królewski. Król w Anglji jest pierwszym wśród szlachty i arystokracji, nie zaś osobą ponad wszystkimi. Dzieje się to przede wszystkiem dzięki temu, że rodziny panujące, jak…
Małe historyczne nieporozumienie
We wczorajszym „Evening Standard” w artykule wstępnym czytamy: „Z pośród wszystkich nazw, które Moskwa w ostatnim tygodniu proklamowała jako zwycięstwa, żadne nie mogło wzbudzić w sercach rosyjskich więcej dumy, aniżeli Tannenberg. Tu toczone były historyczne bitwy trwajacych od stuleci zmagań miedzy światem teutońskim i słowiańskim. Tu…
„Karierowicz” Józefa Mackiewicza
W ub.r. ukazały się w odstępie kilku miesięcy dwie powieści Józefa Mackiewicza: naprzód „Droga donikąd”1) a następnie „Karierowicz”2). Porządek napisania był jednak odwrotny, i książki zjawiły się w niewłaściwej kolejności z niewątpliwą, jak się wydaje, szkodą dla autora. Co więcej: przy uważnym czytaniu trudno oprzeć…
LIBERUM VETO
Pielgrzymka do prof. Kemmerera. – Przypuszczalny Jej skutek. – Rezultat zakazu używania alkoholu. – Propozycja zaprowadzenia cenzury. – Owoce zakazane. – Bibuła. – Źródła natchnień poetyckich. – Zmącone życie. – Nawiązanie przerwanej pracy. NAPEWNO nie wiem, czy to, co mam rzec poniżej, nie będzie obrazą…
„Samogon”
Malkontenci, narzekający na powszechny zastój w przemyśle i handlu, nie mają racji – istnieje bowiem dziedzina przemysłu, prosperująca świetnie naprzekór wszelkim narzekaniom, mianowicie: potajemne gorzelnictwo. Anonimowy ów przemysł prosperuje tem lepiej, im bardziej pogłębia się kryzys gospodarczy. Jest to zrozumiałe, gdy się zważy, iż w…
Czy Piłsudski uratował Sowiety? (cz. 2)
Z książki gen. Kutrzeby wynika, że Piłsudski chciał pomóc bolszewikom do zgniecenia Denikina. Ze stanowiska interesów Polski była to polityka słuszna, a w każdym razie w owym czasie mogła wydawać się trafną. Dziś bowiem wiemy, że bolszewizm jest wielkim, groźnym niebezpieczeństwem dla całej Europy, że…
Masoneria w XVIII wieku
W Krakowie odbyła się pasjonująca dyskusja publiczna między dr. K. M. Morawskim, popierającym tezę, że masoneria spowodowała upadek Polski i prof. Konopczyńskim nie wierzącym w nią wcale. Naturalnie nasze radio uznające tylko banał, komunał, śmiertelną nudę i uroczyste akademie nie transmitowało tej sensacji. Akurat przemawiał…
Czy Piłsudski uratował Sowiety?
Rewelacje o rokowaniach z Leninem w r. 1919 Jednym z cięższych zarzutów, jakie propaganda sanacyjna stawiała „partyjnictwu”, był zarzut pomawiania Piłsudskiego o tajne rokowania z bolszewikami. „Partyjnicy” mieli rzekomo rozgłaszać, iż Piłsudski z Belwederu telefonuje sobie do kwatery bolszewików, porozumiewa się z nimi etc. Wieści…
Fordyzm
W styczniu br. pojawił się na rynku amerykańskim nowy model samochodu Forda. Historja tego wozu jest swego rodzaju fenomenem rozwoju przemysłu. Odzwierciadla ona doskonale politykę przemysłową i socjalną wielkiego kapitana przemysłu amerykańskiego: Henry Ford’ a, jest walnem i wielkiem zwycięstwem jego zasad, ostatniem słowem „Fordyzmu”.…
